Η ενδομητρίωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία, ιστός παρόμοιος με αυτόν που αναπτύσσεται κανονικά μέσα στη μήτρα, αναπτύσσεται επίσης έξω αυτήν.
- Ενδομήτριο ονομάζεται ο φυσιολογικός ιστός που βρίσκεται μέσα στην μήτρα. Κάθε μήνα η επιφανειακή στιβάδα του ιστού αποπίπτει σαν περίοδος και αντικαθίσταται στην διάρκεια του επόμενου κύκλου.
- Ενδομητρίωση ονομάζεται ο ιστός που είναι παρόμοιος με το ενδομήτριο και αναπτύσσεται έξω από την μήτρα.
Οι πιο συχνές θέσεις όπου εντοπίζεται η ενδομητρίωση είναι:
- οι ωοθήκες,
- οι σάλπιγγες,
- το έντερο, και
- οι περιοχές γύρω από την μήτρα (μπροστά, πίσω, και στις πλευρές της).
Μερικές γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα, ενώ άλλες έχουν πόνο ή δυσκολία να επιτύχουν εγκυμοσύνη. Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την ενδομητρίωση, αλλά υπάρχουν πολλές επιλογές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί. Η κατάλληλη θεραπεία για κάθε γυναίκα εξαρτάται από ιδιαίτερη κατάσταση της.
Τι προκαλεί την ενδομητρίωση;
Η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης δεν είναι γνωστή. Μια θεωρία αναφέρει ότι σε κάποιες γυναίκες το αίμα από την περίοδο που περιέχει και ενδομήτριο που αποπίπτει, ρέει και προς τα πίσω από τη μήτρα μέσω των σαλπίγγων προς το εσωτερικό της κοιλιάς. Εκεί σταδιακά αυξάνεται σε όγκο σε κάθε περίοδο. Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι το ενδομήτριο αναπτύσσεται αυτόνομα, έκτοπα εντός της κοιλίας. Σε κάθε περίοδο αιμορραγεί (όπως το φυσιολογικό ενδομήτριο) αλλά το αίμα δεν βρίσκει διέξοδο και συγκεντρώνεται στην κοιλία δημιουργώντας συμπτώματα.
Τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης.
Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση δεν έχουν κανένα σύμπτωμα και καμία ενόχληση. Σε κάποιες γυναίκες όμως παρατηρούνται κάποια συμπτώματα.
Πόνος. Είναι το πιο συχνό σύμπτωμα. Εντοπίζεται συνήθως χαμηλά στην κοιλιά και την μέση, και εμφανίζεται περιοδικά. Μπορεί να έχει διαφορετική εμφάνιση ανάλογα με την περίπτωση.
- Λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της περιόδου (δυσμηνόρροια). Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο πόνος στην διάρκεια της περιόδου χειροτερεύει σταδιακά με την πάροδο του χρόνου.
- Μεταξύ των περιόδων επανέρχεται για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών (χρόνιο πυελικό άλγος), με επιδείνωση του πόνου κατά τη διάρκεια της περιόδου.
- Κατά τη διάρκεια ή μετά το σεξ (δυσπαρεύνια).
- Με τις κινήσεις του εντέρου ή κατά την ούρηση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της περιόδου.
Πόνος με παρόμοια χαρακτηριστικά μπορεί να προκληθεί από πολλές καταστάσεις όπως: σπασμός των μυών του πυελικού εδάφους, πυελικές λοιμώξεις (σαλπιγγίτιδες), και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Ο ιατρός μπορεί να σας βοηθήσει για να εντοπίσετε την ακριβή η αιτία του πόνου.
Υπογονιμότητα. Η ενδομητρίωση μπορεί να ελαττώσει της πιθανότητες να μείνει έγκυος μια γυναίκα. Αυτό συμβαίνει γιατί η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη ουλώδη ιστού (συμφύσεις), που επηρεάζει την λειτουργία των σαλπίγγων και των ωοθηκών. Ακόμα και χωρίς την παρουσία συμφύσεων όμως, η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην σύλληψη.
Όταν μία γυναίκα μείνει έγκυος, η ενδομητρίωση δεν έχει καμία βλαπτική επίδραση στην μέλλουσα μητέρα ή το έμβρυο. Μετά την εγκυμοσύνη συχνά η ενδομητρίωση υποχωρεί και τα συμπτώματα βελτιώνονται.
Ενδομητριώματα (σοκολατοειδής κύστεις). Σε γυναίκες με ενδομητρίωση μπορεί να αναπτυχθούν κύστεις στις ωοθήκες που σχετίζονται με την ενδομητρίωση και για αυτό ονομάζονται ενδομητριώματα. Τα ενδομητριώματα συνήθως περιέχουν παλαιό αίμα που μοιάζει με σιρόπι σοκολάτας και μερικές φορές ονομάζονται επίσης σοκολατοειδής κύστεις. Το αίμα παράγεται κατά την διάρκεια της περιόδου από ιστό του ενδομητρίου που βρίσκεται στην περιοχή της ωοθήκης. Το αίμα αυτό δεν βρίσκει διέξοδο και συγκεντρώνεται σε μια κλειστή περιοχή δημιουργώντας μία κύστη. Τα ενδομητριώματα απεικονίζονται συνήθως στο κολπικό υπερηχογράφημα.
Πως γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;
Ο πόνος χαμηλά στην κοιλιά, ιδιαίτερα στην διάρκεια της περιόδου που σταδιακά επιδεινώνεται μπορεί να βάλει τον ιατρό στην υποψία ότι υπάρχει ενδομητρίωση. Ωστόσο, ο μόνος τρόπος για να τεθεί με βεβαιότητα η διάγνωση είναι η χειρουργική επέμβαση, συνήθως με λαπαροσκόπηση. Στην διάρκεια της επέμβασης μπορεί να δει τις εστίες της ενδομητρίωσης και ενδεχομένως με βιοψία να επιβεβαιώσει την διάγνωση. Η ενδομητρίωση δεν μπορεί να διαγνωστεί με υπερήχους (εκτός εάν υπάρχει ενδομητρίωμα), ακτινογραφία ή άλλες μη-επεμβατικές μεθόδους.
Ανάλογα με την έκταση των αλλοιώσεων που βρίσκονται στην λαπαροσκόπηση η ενδομητρίωση κατατάσσεται σαν ήπια, μέτρια ή σοβαρή. Γυναίκες με ήπια νόσο μπορεί να έχουν σοβαρά συμπτώματα, και γυναίκες με σοβαρή νόσο μπορεί να έχουν ήπια συμπτώματα. Δεν υπάρχει λοιπόν πάντα αντιστοίχιση έντασης των συμπτωμάτων με την βαρύτητα της κατάστασης.
Πως αντιμετωπίζεται η ενδομητρίωση;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης της ενδομητρίωσης. Η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται από την ένταση των συμπτωμάτων και τα μελλοντικά σχέδια για τεκνοποίηση.
- Αν το κύριο πρόβλημα είναι ο πόνος και υπάρχει η υποψία ενδομητρίωσης, συνήθως αρχικά συστήνονται παυσίπονα. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι συχνά αποτελεσματικά.
- Αν ο πόνος δεν υποχωρήσει με την φαρμακευτική αγωγή μετά από ένα διάστημα 3-6 μηνών, η χειρουργική επέμβαση είναι ένα λογικό επόμενο βήμα.
- Άλλες φορές η λαπαροσκόπηση μπορεί να εκτελεστεί εξ’ αρχής για την ακριβή διάγνωση της αιτίας των συμπτωμάτων ή στα πλαίσια διερεύνησης της υπογονιμότητας.
Συζητείστε με τον ιατρό σας για το ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση για την περίπτωσή σας.
Συντηρητική θεραπεία της ενδομητρίωσης.
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ).
Τα φάρμακα αυτά βοηθούν στην ανακούφιση του πόνου που προκαλείται από την ενδομητρίωση. Δρουν αναστέλλοντας την απελευθέρωση χημικών ουσιών που είναι υπεύθυνες για τον πόνο, των προσταγλανδινών.
Συστήνεται η χορήγηση των φαρμάκων μία έως δύο ημέρες πριν από την περίοδο, ώστε να δρουν καλύτερα προλαμβάνοντας την παραγωγή των προσταγλανδινών και ως εκ τούτου να μειώνεται ο πόνος. Ίσως χρειαστεί να δοθούν αρκετές δόσεις, για κάποιο χρονικό διάστημα ώστε τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα να αποτρέψουν την παραγωγή προσταγλανδινών. Τα ΜΣΑΦ δεν συρρικνώνουν την έκταση της ενδομητρίωσης ούτε εμποδίζουν της εξέλιξή της. Τα περισσότερα ΜΣΑΦ είναι διαθέσιμα στα φαρμακεία χωρίς συνταγή, και περιλαμβάνουν:
- Η ιβουπροφαίνη (Algofren, Nurofen). Ακολουθήστε τις οδηγίες χρήσης που συνοδεύουν την κάθε συσκευασία. Γενικά, δισκία των 400-600mg λαμβάνονται σαν πρώτη δόση και στη συνέχεια δισκία των 200-400mg κάθε 4-6 ώρες, ανάλογα με τα συμπτώματα. Καλύτερα είναι η λήψη να γίνεται μετά το φαγητό και να ξεκινά μία με δύο ημέρες πριν την έναρξη του πόνου, για να είναι πιο αποτελεσματική. Ο ιατρός θα συνταγογραφήσει την κατάλληλη δόση και τρόπο χορήγησης ανάλογα με την περίπτωσή.
- Η ναπροξένη (Naprosyn). Ακολουθήστε τις οδηγίες χρήσης που συνοδεύουν την κάθε συσκευασία. Γενικά, δισκία των 250-500mg λαμβάνονται σαν πρώτη δόση και στη συνέχεια δισκία των 250mg κάθε 8-12 ώρες, ανάλογα με τα συμπτώματα. H λήψη πρέπει να γίνεται μαζί με το φαγητό και με ένα γεμάτο ποτήρι νερό. Όπως και η ιβουπροφαίνη, η ναπροξένη είναι πιο αποτελεσματική εάν αρχίσει μια ημέρα ή δύο πριν από την έναρξη των τυπικών πόνων της περιόδου. Ο ιατρός θα συνταγογραφήσει την κατάλληλη δόση και τρόπο χορήγησης ανάλογα με την περίπτωσή.
Δυστυχώς τα ΜΣΑΦ δεν ανακουφίζουν πάντοτε τον πόνο που προκαλείται από την ενδομητρίωση. Είναι περισσότερο αποτελεσματικά όταν συνδυάζονται με μια άλλη θεραπεία, όπως τα αντισυλληπτικά για παράδειγμα. Παρενέργειες που προκαλούν, αν και σπάνιες, είναι οι στομαχικές διαταραχές, προβλήματα στα νεφρά, και επιδείνωση στην περίπτωση υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Αντισυλληπτικά σκευάσματα.
Τα αντισυλληπτικά σκευάσματα είναι πιο αποτελεσματικά σε γυναίκες που υποφέρουν κυρίως από πόνο στην περίοδο (δυσμηνόρροια).
- Τα αντισυλληπτικά χάπια και ο αντισυλληπτικός κολπικός δακτύλιος είναι χρήσιμα για τη θεραπεία του πόνου της ενδομητρίωσης, επειδή ελαττώνουν την αιμορραγία της περιόδου.
- Η ενδομήτρια συσκευή Mirena, που περιέχει προγεστερόνη επίσης να είναι πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του πόνου, καθώς επίσης μειώνει σημαντικά την ροή αίματος στην περίοδο.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρονται είναι:
- Ναυτία.
- Ευαισθησία και πόνος στο μαστό.
- Ακανόνιστη κολπική αιμορραγία ή κηλίδες αίματος.
Αυτές οι παρενέργειες συνήθως βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου (1-2 μήνες). Σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες (π.χ. θρομβώσεις) είναι σπάνιες σε γυναίκες που δεν καπνίζουν και είναι κάτω των 35 ετών.
GnRH ανάλογα.
Τα ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH) είναι φάρμακα που δρουν προκαλώντας προσωρινή εμμηνόπαυση. Αναστέλλεται η παραγωγή οιστρογόνων στις ωοθήκες, σταματά η περίοδος και μειώνονται οι εστίες της ενδομητρίωσης. Ο πόνος μειώνεται περίπου στο 80% των γυναικών. Φυσικά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εάν προσπαθείτε να μείνετε έγκυος.
Παραδείγματα τέτοιων φαρμάκων είναι:
- Η ένεση Arvekap (τριπτορελίνη).
- Η ένεση Daronda (λευπρορελίνη).
Οι ενέσεις αυτές γίνονται κάθε 1-3 μήνες ανάλογα με την περιεκτικότητα τους σε δραστική ουσία. Μπορούν να χορηγηθούν συνολικά για διάστημα 6-12 μήνες το πολύ. Η χορήγησή τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα προκαλεί μεγάλη απώλεια οστικής πυκνότητας, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μακροπρόθεσμα. Ένας τρόπος για να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια της οστικής πυκνότητας είναι χορηγηθεί παράλληλα ορμονική θεραπεία (“add-back”). Πρόκειται για ελάχιστη ποσότητα ορμονών (οιστρογόνο και προγεστερόνη) που χορηγούνται μαζί με τα GnRH ανάλογα. Αυτή η προσθήκη βοηθά και στην αντιμετώπιση των πιο συχνών ανεπιθύμητών ενέργειων της θεραπείας που είναι τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (εξάψεις, κολπική ξηρότητα, μειωμένη λίμπιντο, αϋπνία).
Χειρουργική θεραπεία της ενδομητρίωσης.
Η χειρουργική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης εφαρμόζεται σε ορισμένες περιπτώσεις. Λόγοι για τους οποίους ο ιατρός μπορεί να προτείνει την χειρουργική θεραπεία είναι:
- Έντονος πόνος (ο οποίος αποδίδεται σε πιθανή ενδομητρίωση) και έχει επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες, επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής.
- Έχουν χρησιμοποιηθεί αντιφλεγμονώδη φάρμακα, αλλά ο πόνος δεν υποχωρεί.
- Υπάρχει μία κύστη ή μάζα στην περιοχή της πυέλου. Με την χειρουργική επέμβαση αφαιρείται η μάζα και εξακριβώνεται εάν το πρόβλημα είναι η ενδομητρίωση, ή κάποιο άλλο πρόβλημα.
- Υπάρχει πρόβλημα υπογονιμότητας και υπάρχει υποψία ότι η ενδομητρίωση μπορεί να είναι η αιτία.
Ο στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι να αφαιρεθούν οι εστίες της ενδομητρίωσης και οι συμφύσεις που έχουν δημιουργηθεί. Η επέμβαση ελαττώνει τον πόνο σε περισσότερο από το 80 τοις εκατό των γυναικών, για αρκετούς μήνες μετά. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα η ενδομητρίωση να επανέλθει και μαζί και ο πόνος, εάν δεν υπάρξει κάποια μορφή θεραπείας μετά από την χειρουργική επέμβαση, όπως για παράδειγμα το αντισυλληπτικό χάπι.
Λαπαροσκόπηση.
Η λαπαροσκόπηση είναι μία χειρουργική επέμβαση που χρησιμοποιείται συχνά για τη διάγνωση και την θεραπεία της ενδομητρίωσης. Κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης, γίνονται κάποιες μικρές τομές στο τοίχωμα της κοιλίας. Από τις τομές αυτές εισάγονται κάμερες για να διαπιστώσει ο ιατρός το πρόβλημα και εργαλεία για να το αντιμετωπίσει (διαβάστε επίσης Λαπαροσκόπηση).
Θεραπεία ενδομητριώματος.
Η φαρμακευτική αγωγή είναι απίθανο να βοηθήσει στο να υποχωρήσει ένα ενδομητρίωμα. Χειρουργική επέμβαση (συνήθως λαπαροσκόπηση) για να αφαιρεθεί ένα ενδομητρίωμα προτείνεται όταν:
- Το μέγεθος του είναι μεγαλύτερο από 4-5 εκατοστά.
- Αυξάνεται σταδιακά σε μέγεθος.
- Δημιουργεί έντονα συμπτώματα (κυρίως πόνο ή πίεση).
Η χειρουργική επέμβαση σε περίπτωση ενδομητριώματος:
- επιβεβαιώνει την διάγνωση
- προλαμβάνει τις επιπλοκές (όπως την ρήξη του)
- αντιμετωπίζει τυχόν συμπτώματα (όπως ο πόνος).
Αφαίρεση της μήτρας ή των ωοθηκών.
Ο ιατρός μπορεί να συστήσει την αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή) ή και των ωοθηκών (σαλπιγοωοθηκεκτομή) σε μία γυναίκα, εφόσον:
- Έχει δοκιμάσει και άλλες θεραπείες, αλλά συνεχίζει να υποφέρει από σοβαρά συμπτώματα (όπως πόνο).
- Δεν θέλει να μείνει έγκυος στο μέλλον.
- Η ενδομητρίωση επανέρχεται και επιδιώκει μια μόνιμη θεραπεία.
Δεν είναι πάντα απαραίτητο να αφαιρούνται οι ωοθήκες για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης. Η απόφαση αυτή θα εξαρτηθεί από την ηλικία και τις προτιμήσεις της γυναίκας.
Ορμονική θεραπεία μετά από την χειρουργική επέμβαση.
Εάν αφαιρεθούν οι ωοθήκες. ο ιατρός μπορεί να σας συστήσει να πάρετε ορμονική θεραπεία υποκατάστασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για γυναίκες κάτω των 50 ετών που δεν έχουν ακόμη μπει στην εμμηνόπαυση. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ξηρότητα του κόλπου, και απώλεια οστικής μάζας (διαβάστε επίσης Εμμηνόπαυση-Ορμονική θεραπεία υποκατάστασης).
Αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.
Εάν παρουσιάζεται υπογονιμότητα σε γυναίκες με ενδομητρίωση υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές. Η κατάλληλη θεραπεία για κάθε περίπτωση εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες, όπως την ηλικία της γυναίκας, εάν υπάρχουν και άλλα προβλήματα που επηρεάζουν την γονιμότητα και το πόσο σοβαρή είναι η ενδομητρίωση. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:
- Τη χρήση φαρμάκων που προκαλούν ωοθυλακιορρηξία όπως κιτρική κλομιφαίνη (Serpafar, Clomifene CitrateC).
- Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας σε συνδυασμό με ενδομήτρια σπερματέγχυση.
- Χειρουργική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης.
- Την εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF).
Περισσότερες πληροφορίες
Διαβάστε επίσης
