Εκτίμηση της γονιμότητας στην γυναίκα

Η αυξημένη αναπαραγωγική ηλικία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λόγους δυσκολίας για επίτευξη εγκυμοσύνης στις ημέρες μας. Ιδιαίτερα στην γυναίκα, η ηλικία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες υπογονιμότητας.

Γνωρίζουμε ότι η πιθανότητα εγκυμοσύνης μειώνεται καθώς η ηλικία της γυναίκας αυξάνεται. Η ακριβής ηλικία όμως που μία γυναίκα δεν θα μπορεί να συλλάβει πια, είναι άγνωστη και διαφορετική σε κάθε περίπτωση.

Ένα στα τρία ζευγάρια όπου η γυναίκα είναι πάνω από 35 ετών θα έχουν δυσκολία να συλλάβουν.
Σε ορισμένες γυναίκες η μείωση της γονιμότητας μπορεί να συμβεί σε μικρότερη ηλικία από ότι αναμένεται.
Υπάρχουν εξετάσεις που χρησιμοποιούμε για να προσδιορίσουμε την γονιμότητα μίας γυναίκας. Όμως δεν είναι πάντα ακριβείς και πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά σε κάθε περίπτωση.

Η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται καθώς μεγαλώνει

Η γονιμότητα μίας γυναίκας ελαττώνεται καθώς μεγαλώνει και αυτό συμβαίνει επειδή:

Ο αριθμός των ωαρίων στις ωοθήκες σταδιακά ελαττώνεται καθώς περνούν τα χρόνια.
Η ποιότητα των ωαρίων επίσης χειροτερεύει.
Τα ωάρια που απομένουν έχουν αυξημένη πιθανότητα να έχουν διαταραχή στο γενετικό τους υλικό (χρωμοσωμικές ανωμαλίες).

Τα παραπάνω σημαίνουν:

μικρότερη πιθανότητα σύλληψης και
αυξημένη πιθανότητα αποβολών.

Μπορούμε να εκτιμήσουμε την γονιμότητα της γυναίκας

Η μείωση της γονιμότητας δεν είναι ίδια σε κάθε περίπτωση και ούτε συμβαίνει με τον ίδιο ρυθμό. Υπάρχουν ορισμένες εξετάσεις οι οποίες μπορεί να βοηθήσουν στο να εκτιμήσουμε την γονιμότητα μιας γυναίκας και να ελέγξουμε τα “αποθέματα ωαρίων” που διαθέτει.

Εξετάσεις που χρησιμοποιούμε συχνά είναι:

Οι ορμονικές εξετάσεις αίματος (FSH και οιστραδιόλη).
Η Αντιμυλέριος ορμόνη (AMH, Anti-Müllerian Hormone).
Η υπερηχογραφική μέτρηση των ωοθυλακίων.

Λιγότερο συχνά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και τους παρακάτω τρόπους:

Η δοκιμασία πρόκλησης με κιτρική κλομιφαίνη.
Η διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροπίνες.

Ορμονικές εξετάσεις αίματος (FSH και οιστραδιόλη)

Ένας απλός τρόπος να ελέγξουμε τα αποθέματα των ωαρίων και άρα να εκτιμήσουμε την γονιμότητα σε μία γυναίκα είναι με την μέτρηση ορμονών στο αίμα. Συγκεκριμένα ελέγχεται η FSH και η οιστραδιόλη στην αρχή του κύκλου (2^η με 5^η ημέρα μετά την έναρξη της περιόδου). Οι τιμές των ορμονών μας προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την λειτουργία της ωοθήκης και της υπόφυσης, ενός αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο και εμπλέκεται στην ρύθμιση της λειτουργίας της ωοθήκης.

Η υπόφυση παράγει την FSH, μία ορμόνη η οποία προκαλεί την παραγωγή ωοθυλακίων από τις ωοθήκες. Το ωοθυλάκιο είναι μία μικρή κύστη που περιέχει ένα ωάριο. Οι τιμές της FSH είναι χαμηλές στην αρχή του εμμηνορυσιακού κύκλου (αρχή του κύκλου είναι η έναρξη της περιόδου). Στην συνέχεια η FSH αυξάνει και προκαλεί παράλληλα αύξηση του μεγέθους σε ένα από τα ωοθυλακία της ωοθήκης (λέγεται κυρίαρχο ωοθυλάκιο). Ταυτόχρονα το ωάριο που περιέχεται στο ωοθυλάκιο ωριμάζει. Το ωοθυλάκιο παράγει οιστραδιόλη σε όλο και μεγαλύτερους ρυθμούς καθώς μεγαλώνει. Σταδιακά η αυξημένη τιμής της οιστραδιόλης αναστέλει την παραγωγή FSH από την υπόφυση. Αν η τιμή της FSH είναι πολύ υψηλή στην αρχή του κύκλου, παράγεται πολύ γρήγορα οιστραδιόλη από το ωοθυλάκιο. Η γρήγορη αύξηση και ανάπτυξη του ωοθυλακίου δεν επιτρέπουν στο ωάριο που περιέχει να ωριμάσει σωστά.

Γενικά η σταθερά αυξημένη τιμή FSH και οισταρδιόλης στην αρχή του κύκλου (2^η-5^η ημέρα της περιόδου) συνδέεται, με μεγαλύτερη δυσκολία επίτευξης εγκυμοσύνης είτε φυσιολογικά είτε μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση.

Εξέταση της AMH

Η Αντιμυλέριος ορμόνη (AMH, Anti-Müllerian Hormone), μπορεί επίσης να βοηθήσει να ελέγξουμε τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες. Η ορμόνη παράγεται από τα ωοθυλάκια και η τιμή της εξαρτάται από τον αριθμό των ωαρίων που υπάρχουν στις ωοθήκες. Η εξέτασή της μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου. Οι φυσιολογικές τιμές διαφέρουν από εργαστήριο σε εργαστήριο και δεν είναι εύκολο να συγκρίνουμε αποτελέσματα από διαφορετικά εργαστήρια.

Οι χαμηλές τιμές ΑΜΗ συνδέονται με χαμηλότερα αποθέματα ωοθυλακίων στις ωοθήκες και αντίστοιχα με μεγαλύτερη δυσκολία επίτευξης εγκυμοσύνης.

Υπερηχογραφική μέτρηση των ωοθυλακίων

Με την βοήθεια κολπικού υπερήχου μπορούμε αμέσως μετά το τέλος της περιόδου να μετρήσουμε τον αριθμό των ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Η μέτρηση αφορά μικρά ωοθυλάκια μεγέθους 2-10 χιλιοστών, τα οποία ονομάζονται ωοθυλάκια με άντρο (antral follicles). Μέσα σε αυτά αναπτύσσονται τα ωάρια. Όσο περισσότερα είναι τα ωοθυλάκια με άντρο, τόσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των αποθεμάτων των ωαρίων στις ωοθήκες. Αυξημένος επίσης αριθμός τους σημαίνει αντίστοιχα καλύτερη η ανταπόκριση στην χορήγηση φαρμάκων στα πλαίσια προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ο αριθμός ωοθυλακίων με άντρο μπορεί να μην είναι σταθερός αλλά να μεταβάλλεται από κύκλο σε κύκλο.

Χαμηλός αριθμός ωοθυλακίων με άντρο συνδέεται με χαμηλότερα αποθέματα ωαρίων στις ωοθήκες. Ενδεικτικά η συσχέτιση του αριθμού των ωοθυλακίων με άντρο (antral follicle count, AFC) με τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες έχει ως εξής:

AFC > 12, φυσιολογικά αποθέματα ωαρίων
AFC 8-12, ελαφρώς μειωμένα αποθέματα ωαρίων
AFC 4-7, μειωμένα αποθέματα ωαρίων
AFC <4 λίγα αποθέματα.

Δοκιμασία πρόκλησης με κιτρική κλομιφαίνη

Με την δοκιμασία αυτή ελέγχουμε την αντίδραση των ωοθηκών στην χορήγηση ενός φαρμάκου που ονομάζεται κιτρική κλομιφαίνη. Το φάρμακο αυτό χορηγείται στην αρχή του εμμηνορυσιακού κύκλου (2η -5η ημέρα από την έναρξη της περιόδου) με σκοπό να διεγείρει την παραγωγή περισσότερων του ενός ωοθυλακίων. Γίνονται μετρήσεις της FSH πριν και μετά την αγωγή.

Γυναίκες που έχουν υψηλές τιμές FSH πριν και μετά την αγωγή έχουν λιγότερες πιθανότητες να επιτύχουν εγκυμοσύνη μετά από πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας ή μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση.

Διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροπίνες

Οι γοναδοτροπίνες είναι ορμόνες που χορηγούνται σαν φαρμακευτικά σκευάσματα με σκοπό να διεγείρουν την ωοθήκη να παράγει περισσότερα από ένα ωοθυλάκια σε έναν κύκλο. Περιέχουν την ορμόνη FSH ή είναι συνδυασμός ορμονών (FSH μαζί με LH) και χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή. Όσο η ηλικία της γυναίκας αυξάνεται, υψηλότερες δόσεις από αυτές τις ορμόνες είναι απαραίτητες για να παραχθούν περισσότερα ωοθυλάκια.

Γυναίκες που χρειάζονται μεγάλες δόσεις ορμονών για την παραγωγή ωοθυλακίων σε διαδικασία πρόκλησης ή εξωσωματικής είναι λιγότερο πιθανό να επιτύχουν εγκυμοσύνη.

Πως αξιολογούνται τα αποτελέσματα των παραπάνω εξετάσεων

Οι εξετάσεις που αναφέρονται παραπάνω γίνονται με σκοπό:

να υπολογίσουμε την πιθανότητα να επιτύχει εγκυμοσύνη μία γυναίκα σε σύγκριση με άλλες γυναίκες παρόμοιας ηλικίας και,
να προβλέψουμε την αντίδραση των ωοθηκών σε ενδεχόμενη θεραπεία γονιμότητας (π.χ. εξωσωματική).

Καμία από τις εξετάσεις που εκτιμούν τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες δεν μπορεί να προβλέψει ακριβώς την πιθανότητα μιας γυναίκας να συλλάβει. Γενικά τα αποτελέσματα χρησιμεύουν για να καθοριστεί το πλάνο θεραπείας σε περίπτωση υπογονιμότητας. Ισχύει ότι:

Χαμηλά αποθέματα ωοθυλακίων στις ωοθήκες υποδεικνύουν ότι οι πιθανότητες εγκυμοσύνης μειώνονται.
Δεν μπορεί όμως να υποδείξουν με ακρίβεια, ποια γυναίκα θα συλλαβει και ποια όχι.
Μερικές φορές, νεότερες γυναίκες με φυσιολογικές εξετάσεις μπορεί να έχουν δυσκολία σύλληψης.
Τα αποτελέσματα των εξετάσεων μπορεί να είναι διαφορετικά από κύκλο σε κύκλο, στην ίδια γυναίκα.
Η ύπαρξη οποιουδήποτε μη φυσιολογικού αποτελέσματος υποδεικνύει μειωση της ικανότητας της γυναίκας για τεκνοποίηση

Η πιθανότητα να συλλάβει μία γυναίκα εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα των ωαρίων της. Η πιθανότητα αυτή είναι μικρότερη όταν η γυναίκα είναι περισσότερο από 35 ετών, με παθολογικά αποτελέσματα εξετάσεων και ιστορικό αποτυχημένων θεραπειών υπογονιμότητας.

Στο ιατρείο μας

Η εκτίμηση της γονιμότητας της γυναίκας αποτελεί μία σοβαρή παράμετρο στην διερεύνηση της υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι.

Ελέγχουμε τις παραμέτρους που σχετίζονται με την γυναικεία γονιμότητα όταν το κρίνουμε απαραίτητο με βάση το ιστορικό σε κάθε περίπτωση.
Ιδιαίτερα το επιδιώκουμε όταν η ηλικία της γυναίκας είναι πάνω από τα 35-38 έτη.
Έχουμε υπερηχογραφική εμπειρία και κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να κάνουμε αξιόπιστα την μέτρηση των ωοθυλακίων με άντρο.

Επισημαίνουμε ότι η αξία των παραπάνω εξετάσεων είναι αμφισβητίσιμη και δεν συστήνονται όταν δεν υπάρχει γνωστό πρόβλημα γονιμότητας. Για αυτό τον λόγο δεν ενθαρρύνουμε την εκτέλεση τους, σε περίπτωση που γίνονται μετά από επιθυμία της γυναίκας “για να δει που βρίσκεται”.

Περισσότερες πληροφορίες