Η μαστογραφία είναι ένα ιδιαίτερο είδος ακτινογραφίας, και αποτελεί την κύρια εξέταση με την οποία γίνεται ο προληπτικός (προσυμπτωματικός) έλεγχος του καρκίνου του μαστού. Το στήθος ελέγχεται για πρώιμα σημάδια καρκίνου πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Η μαστογραφία γίνεται για δύο λόγους:
- Η προληπτική (screening) μαστογραφία. Γίνεται με σκοπό την πρόληψη του καρκίνου του μαστού. Στόχος είναι να βρεθεί ο καρκίνος νωρίς, πριν να αναπτυχθεί πολύ, να εξαπλωθεί, ή να προκαλέσει προβλήματα. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες που ελέγχονται συστηματικά με μαστογραφία έχουν μικρότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τον καρκίνο του μαστού.
- Η διαγνωστική μαστογραφία. Γίνεται όταν πρέπει να ελεγχθούν μεταβολές στο μαστό όπως ψηλαφητές μάζες, πόνος στο στήθος, αλλαγές στο δέρμα. Χρησιμοποιείται ακόμη όταν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα στην screening μαστογραφία. Σε αυτή την περίπτωση γίνονται επιπλέον τομές του στήθους.
Πότε πρέπει να ξεκινήσει μία γυναίκα να κάνει μαστογραφία;
Οι ειδικοί έχουν διαφορετικές απόψεις για αυτό το ζήτημα. Φτάνοντας στην ηλικία των 40 ετών, είναι σημαντικό να μιλήσετε με τον ιατρό σας σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του προσυμπτωματικού ελέγχου και να αποφασίσετε για το πότε πρέπει να γίνει ο έλεγχος.
Η μαστογραφία συστήνεται γενικά σε γυναίκες 40 με 75 ετών. Μερικές γυναίκες που έχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού μπορεί να χρειαστεί να αρχίσουν τον έλεγχο σε νεαρότερη ηλικία και πιθανόν να χρειαστεί να υποβάλλονται και σε επιπλέον εξετάσεις ταυτόχρονα όπως υπερηχογράφημα μαστών ή μαγνητική τομογραφία στήθους. Αυτό περιλαμβάνει γυναίκες που:
- Φέρουν γονίδια που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, όπως τα γονίδια BRCA 1 και 2.
- Έχουν στενούς συγγενείς (όπως μητέρα, αδελφή ή κόρη) που νόσησε από τον καρκίνο του μαστού σε νεαρή ηλικία.
Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η μαστογραφία;
Δεν υπάρχει ομοφωνία στους ειδικούς για αυτό. Εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και από τον κίνδυνο που διατρέχει για καρκίνο του μαστού. Οι περισσότεροι προτείνουν εξέταση κάθε 2 χρόνια για τις νεαρότερες γυναίκες, κάτω των 50 ετών. Μετά προτείνεται ετήσιος έλεγχος μέχρι την ηλικία των 75 ετών.
Το πρόγραμμα μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό για τις γυναίκες που έχουν πολύ υψηλό κίνδυνο καρκίνου του μαστού (κυρίως λόγω ιστορικού).
Ποια είναι τα οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου;
Το σημαντικότερο όφελος είναι ότι βοηθά την ανίχνευση του καρκίνου του μαστού νωρίς, όταν η θεραπεία μπορεί να είναι πιο εύκολη. Το γεγονός αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να αντιμετωπιστεί με επιτυχία η νόσος. Η επιβίωση από τον καρκίνο του μαστού έχει αυξηθεί κατά 35% τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της έγκαιρης διάγνωσης.
Ποια είναι τα μειονεκτήματα του ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού;
- Δεν εντοπίζει όλους τους καρκίνους. Δυστυχώς η μαστογραφία δεν είναι σε θέση πάντα να εντοπίζει όλες τις περιπτώσεις καρκίνου του μαστού. Αυτό εξαρτάται από την τεχνική της μεθόδου, την εμπειρία του ακτινολόγου και την πυκνότητα του στήθους. Πολύ μικροί καρκίνοι είναι επίσης δύσκολο να διαγνωστούν. Η μαστογραφία μπορεί να μην διαγνώσει 1 στους 5 καρκίνους του μαστού.
- Ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Οι μαστογραφίες δίνουν μερικές φορές “ψευδώς θετικά” αποτελέσματα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να διαγνωστεί μια γυναίκα με καρκίνο χωρίς όμως να έχει. Σαν συνέπεια υπάρχει ανησυχία και συνήθως ακολουθούν περισσότερες εξετάσεις (όπως υπερηχογράφημα), ακόμη και (άσκοπες) βιοψίες οι οποίες είναι οδυνηρές. Ψευδώς θετικά αποτελέσματα είναι πιο συχνά σε γυναίκες κάτω των 50 ετών όπου το στήθος είναι πιο πυκνό, με περισσότερους αδένες και συνδέσμους. Σε μεγαλύτερες γυναίκες το στήθος περιέχει περισσότερο λίπος και είναι πιο εύκολη η εξέταση με μαστογραφία.
- Υπερδιάγνωση. Μερικές φορές, οι μαστογραφίες βρίσκουν καρκίνους που ποτέ δεν θα έχουν επιπτώσεις στην υγεία της γυναίκας. Αυτό ονομάζεται “υπερδιάγνωση” και είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, διότι η θεραπεία αυτών των καρκίνων δεν έχει κανένα όφελος, και μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές. Για παράδειγμα, μια γυναίκα μπορεί να κάνει χειρουργική επέμβαση ή να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία για τη θεραπεία ενός καρκίνου που ποτέ δεν θα είχε προκαλέσει προβλήματα αν δεν είχε ανακαλυφθεί. Δυστυχώς όμως, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε ποιος καρκίνος που βρέθηκε σε μαστογραφικό έλεγχο θα οδηγήσει σε προβλήματα, και ποιος όχι.
- Η έκθεση σε ακτινοβολία. Όπως όλες οι ακτινογραφίες, έτσι και οι μαστογραφίες σας εκθέτουν σε κάποια ακτινοβολία. Οι μελέτες δείχνουν ότι ο αριθμός των γυναικών που σώθηκαν βρίσκοντας τον καρκίνο σε πρώιμο στάδιο αντισταθμίζει σε μεγάλο βαθμό τους πολύ μικρούς κινδύνους που προέρχονται από την έκθεση σε ακτινοβολία.
- Καρκίνοι που δεν θεραπεύονται. Μερικοί τύποι καρκίνου του μαστού είναι πολλοί επιθετικοί, μεγαλώνουν γρήγορα και κάνουν σύντομα μεταστάσεις. Η μαστογραφία δεν μπορεί να προσφέρει πολλά τότε.
Πως γίνεται η μαστογραφία;
Προετοιμασία.
- Εάν έχετε περίοδο φροντίστε να μην κάνετε την εξέταση όταν το στήθος σας είναι ευαίσθητο. Το στήθος πονά περισσότερο μία εβδομάδα πριν την περίοδο και κατά την διάρκειά της. Αποφύγετε λοιπόν εκείνο το διάστημα.
- Φέρτε τις προηγούμενες μαστογραφίες μαζί σας για σύγκριση.
- Μην χρησιμοποιείτε αποσμητικό, κρέμες ή spay στην μασχάλη την ημέρα του ραντεβού σας. Μικρά, αόρατα μεταλλικά στοιχεία που περιέχονται μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στην ερμηνεία της μαστογραφίας.
- Εάν νιώθετε δυσφορία και πόνο κατά την εξέταση πάρτε ήπια παυσίπονα (Panadol, Depon, Nurofen) μία ώρα πριν την προγραμματισμένη εξέταση.
Η διαδικασία.
Πριν από την μαστογραφία, θα πρέπει να γδυθείτε από τη μέση και πάνω και θα φορέσετε μια ποδιά. Θα αφαιρέσετε επίσης κοσμήματα που φοράτε στο λαιμό σας. Για ευκρινέστερη απεικόνιση των ιστών, ο κάθε μαστός θα τοποθετηθεί και θα πατηθεί ανάμεσα σε δύο πλάκες. Αυτό μπορεί να είναι δυσάρεστο, αλλά διαρκεί μόνο λίγα δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια κάθε μαστός θα ακτινοβοληθεί δύο φορές. Μία φορά από πάνω προς τα κάτω και μία φορά από την μία πλευρά στην άλλη. Έτσι ο ακτινολόγος θα έχει μια πλήρη εικόνα και των δύο μαστών. Κατά την διάρκεια της διαδικασίας θα σας ζητηθεί να μείνετε ακίνητη και να μην αναπνέετε.
Μετά την μαστογραφία.
Η όλη διαδικασία διαρκεί λίγα λεπτά. Εάν ο ακτινολόγος είναι σε θέση να εξετάσει τη μαστογραφία σας αμέσως, μπορείτε να πάρετε τα αποτελέσματα την ίδια ημέρα. Αν όχι, θα σας ενημερώσουν για το πότε θα είναι έτοιμο. Εάν δεν πάρετε απάντηση για τα αποτελέσματά σας καλέστε τον ιατρό σας. Μην υποθέσετε ότι η μαστογραφία σας ήταν φυσιολογική, εάν δεν πάρετε απάντηση.
Τι συμβαίνει αν η μαστογραφία δεν είναι φυσιολογική;
Εάν η μαστογραφία σας δεν είναι φυσιολογική, μην πανικοβληθείτε. 90% των γυναικών με παθολογική μαστογραφία αποδεικνύεται ότι δεν έχουν καρκίνο του μαστού. Θα χρειαστεί να υποβληθείτε περισσότερες εξετάσεις για να ανακαλύψετε τι πραγματικά συμβαίνει.
Εάν ο ιατρός σας πιστεύει ότι το μη φυσιολογικό αποτέλεσμα είναι απίθανο να οφείλεται σε καρκίνο, ίσως σας προτείνει να περιμένετε και να κάνετε μια νέα μαστογραφία σε 6 μήνες. Εάν πιστεύει όμως ότι το μη φυσιολογικό αποτέλεσμα μπορεί να οφείλεται σε πιθανή κακοήθεια, θα σας στείλει για περισσότερες εξετάσεις. Οι εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν μια πιο λεπτομερή μαστογραφία (εντοπιστική μαστογραφία) ή ένα υπερηχογράφημα μαστού. Υπερηχογράφημα μαστού προτείνεται επίσης για τις γυναίκες που εμφανίζουν πολύ πυκνούς μαστούς στην μαστογραφία. Οι πολύ πυκνοί μαστοί δυσκολεύουν την εκτίμηση μιας μαστογραφίας.
Αν και στις άλλες εξετάσεις εξακολουθούν να υπάρχουν ύποπτα ευρήματα, μπορεί να χρειαστεί να γίνει μια βιοψία της ύποπτης περιοχής. Κατά τη διάρκεια της βιοψίας ένας ιατρός παίρνει δείγματα του ιστού του μαστού και τα στέλνει στο εργαστήριο για να ελεγχθούν. Οι βιοψίες γίνονται συνήθως με τη χρήση μίας βελόνας κατά τη διάρκεια μαστογραφίας ή με υπερηχογράφημα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις η βιοψία γίνεται με μία μικρή χειρουργική επέμβαση.
Εξέταση (ψηλάφηση) του μαστού.
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν πλέον ότι η εξέταση (ψηλάφηση) του μαστού από τον ιατρό δεν είναι χρήσιμη για τις γυναίκες που δεν έχουν ενοχλήσεις στο στήθος. Τα περισσότερα ογκίδια που ανακαλύπτονται στην ψηλάφηση του στήθους αποδεικνύεται ότι δεν είναι κακοήθειες. Επίσης, οι μελέτες δείχνουν ότι σε γυναίκες που κάνουν μαστογραφία, η επιπλέον ψηλάφηση του στήθους δεν προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια.
Μερικές γυναίκες κάνουν αυτοεξέταση στο στήθος τους. Καμία μελέτη δεν έχει δείξει ότι η αυτοεξέταση μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του μαστού. Οι περισσότεροι ειδικοί δεν ενθαρρύνουν την αυτοεξετάση. Παρόλα αυτά να με αυτόν τον τρόπο ανακαλύπτονται αλλαγές στο στήθος που αλλιώς δεν θα είχαν εντοπιστεί. Αν αποφασίσετε να κάνετε αυτοεξέταση, βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε πώς να το κάνετε με τον σωστό τρόπο (δείτε σχετικές οδηγίες και σχεδιαγράμματα). Είναι σημαντικό επίσης να συνεχίσετε να κάνετε μαστογραφία σε τακτική βάση.
Άλλες απεικονιστικές εξετάσεις.
Γνωρίζουμε ότι και άλλες απεικονιστικές μέθοδοι όπως η μαγνητική τομογραφία και το υπερηχογράφημα των μαστών μπορούν να διαγνώσουν κακοήθεια στο στήθος. Καμία όμως άλλη μέθοδος εκτός της μαστογραφίας δεν έχει μελετηθεί για προσυμπτωματικό (screening) έλεγχο, και δεν έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την επιβίωση στον καρκίνο του μαστού. Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί συστήνουν μόνο την μαστογραφία σαν γενικό έλεγχο του πληθυσμού.
Μαγνητική τομογραφία μαστού (MRI).
Ακούγονται πολλά για τη μαγνητική τομογραφία (MRI) του μαστού στις ειδήσεις, όμως δεν είναι για όλους. Σε σύγκριση με την μαστογραφία, η εξέταση με MRI στο μαστό δίνει περισσότερα «ψευδώς θετικά» αποτελέσματα και οδηγεί μερικές φορές σε περιττές βιοψίες. H MRI είναι χρήσιμη εξέταση σε νεαρές γυναίκες που έχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Η εξέταση δεν συστήνεται για έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού σε γυναίκες που δεν έχουν υψηλό κίνδυνο. Σε κάθε περίπτωση, οι μαγνητικές τομογραφίες δεν αντικαθιστούν μαστογραφίες. Χρησιμοποιούνται μαζί με την μαστογραφία για τις γυναίκες υψηλού κινδύνου που τις έχουν ανάγκη.
Υπερηχογράφημα του μαστού.
Το υπερηχογράφημα συνήθως συνιστάται για να ελεγχθεί η φύση μιας μάζας που βρέθηκε στην μαστογραφία ή στην ψηλάφηση. Δεν συστήνεται για τον γενικό έλεγχο του πληθυσμού (screening) για τον καρκίνο του μαστού. Σε κάποιες περιπτώσεις η μαστογραφία είναι δύσκολο να εκτιμηθεί από τον ακτινολόγο λόγω αυξημένης πυκνότητας του στήθους. Τότε το υπερηχογράφημα των μαστών σε συνδυασμό με την μαστογραφία δίνει περισσότερη ακρίβεια στην εξέταση.
Οι περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν ότι κάνοντας επιπλέον υπερηχογράφημα μαστών μαζί με κάθε μαστογραφία ρουτίνας (screening) δεν αυξάνει την επιβίωση στον καρκίνο του μαστού αλλά οδηγεί σε περισσότερα «ψευδώς θετικά» αποτελέσματα και περισσότερες μη απαραίτητες βιοψίες.
Περισσότερες πληροφορίες
