Τοξοπλάσμωση στην εγκυμοσύνη

Η τοξοπλάσμωση προέρχεται κυρίως από την κατανάλωση κρέατος που είναι άψητο ή ωμό. Αν και δεν είναι συνηθισμένη στην εγκυμοσύνη, είναι σημαντικό η εγκυμονούσα να λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα και να αποφύγει την επαφή με το τοξόπλασμα.

• Η επιβεβαίωση της μόλυνσης από τοξόπλασμα στην διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνεται με αιματολογικές εξετάσεις (έλεγχος αντισωμάτων έναντι του τοξοπλάσματος).
• Η πρόληψη περιλαμβάνει απλά μέτρα υγιεινής και προσοχή στην διατροφή.
• Η λοίμωξη με τοξόπλασμα στην διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της όρασης ή σε νευρολογικές διαταραχές στο εμβρυο.

 

Τι είναι η τοξοπλάσμωση

Η τοξοπλάσμωση προκαλείται από ένα παράσιτο, το τοξόπλασμα, (Toxoplasma Gondii) που ζει στο έδαφος.

• Το παράσιτο ζει και πολλαπλασιάζεται στο έντερο της γάτας και αποβάλλεται με τα κόπρανά της και μολύνει το χώμα και τα φυτά.
• Ζώα όπως το αρνί και το γουρούνι μπορεί να μολυνθούν από την κατάποση τροφών μολυσμένων από τις γάτες.

 

Πως μεταδίδεται το τοξόπλασμα στον άνθρωπο

Η λοίμωξη από τοξόπλασμα συμβαίνει με κάποιον από τους παρακάτω τρόπους:

• Ο πιο συνηθισμένος τρόπος μετάδοσης της τοξοπλάσμωσης είναι με την κατανάλωση μολυσμένου κρέατος που δεν είναι καλά ψημένο ή είναι ωμό. Συνήθως είναι αρνί ή χοιρινό που περιέχει κύστες του παρασίτου
• Με την κατανάλωση λαχανικών που δεν είναι καλά πλυμένα και ίσως είναι λερωμένα με χώμα που είναι μολυσμένο με κύστες τοξοπλάσμωσης.
• Εάν κάποιος έρθει σε επαφή με κόπρανα από μολυσμένες γάτες, ιδιαίτερα εάν δεν ζουν αποκλειστικά μέσα στο σπίτι αλλά περιφέρονται και εκτός ελεύθερες.
• Εάν με κατάποση κάποιος έρθει σε επαφή και με χώμα ή νερό μολυσμένο.

Η τοξοπλάσμωση δεν μεταδίδεται με απευθείας επαφή μεταξύ ανθρώπων ούτε με τον θηλασμό.

 

Τι προκαλεί η τοξοπλάσμωση στην εγκυμοσύνη

Αν έρθετε σε επαφή για πρώτη φορά με το τοξόπλασμα ενώ είστε έγκυος υπάρχει πιθανότητα η μόλυνση να περάσει στο μωρό σας. Η μητέρα συνήθως (στο 80% των περιπτώσεων) δεν εμφανίζει συμπτώματα. Αν εμφανίσει συνήθως είναι πυρετός, εξάνθημα και πρησμένοι λεμφαδένες. Από την στιγμή της μόλυνσης με το παράσιτο η νόσος εμφανίζεται στη μητέρα μέσα σε λιγότερο από 2 ημέρες.

Τα περισσότερα έμβρυα που έχουν προσβληθεί από τοξόπλασμα φαίνονται υγιή μόλις γεννηθούν, όμως μπορεί να εμφανίσουν σοβαρά προβλήματα υγείας μήνες ή και χρόνια μετά. Η μόλυνση του εμβρύου από το τοξόπλασμα στην διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ανωμαλίες, όπως:

• Κώφωση.
• Προβλήματα όρασης.
• Διανοητικές διαταραχές.

 

Πόσο πιθανό είναι να μεταδοθεί η τοξοπλάσμωση στο έμβρυο

Η πιθανότητα μετάδοσης του τοξοπλάσματος από την μητέρα στο έμβρυο μεταβάλλεται ανάλογα με την εβδομάδα της εγκυμοσύνης

• Όσο νωρίτερα στην εγκυμοσύνη μολύνεται η μητέρα, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα μετάδοσης του τοξοπλάσματος στο έμβρυο. Όμως είναι μεγαλύτερη η πιθανότητα ανάπτυξης συνεπειών εάν αυτό μολυνθεί.
• Όσο αργότερα στην εγκυμοσύνη μολύνεται η μητέρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα μετάδοσης της λοίμωξης στο έμβρυο. Η πιθανότητα προβλημάτων για το έμβρυο όμως είναι σημαντικά μικρότερη.

Συγκεκριμένα:

• Στις 13 εβδομάδες κύησης (3ος μήνας), η πιθανότητα λοίμωξης του εμβρύου είναι περίπου 6% (από 3 έως 9%). Η πιθανότητα σοβαρών προβλημάτων στο έμβρυο εάν αυτό μολυνθεί είναι περίπου 60% (από 35 έως 85%).
• Στις 26 εβδομάδες κύησης (6ος μήνας), η πιθανότητα λοίμωξης του εμβρύου είναι περίπου 40% (από 33 έως 47%). Η πιθανότητα σοβαρών προβλημάτων στο έμβρυο εάν αυτό μολυνθεί είναι περίπου 25% (από 18 έως 32%).
• Στις 36 εβδομάδες κύησης (8ος μήνας), η πιθανότητα λοίμωξης του εμβρύου είναι περίπου 72% (από 60 έως 80%). Η πιθανότητα σοβαρών προβλημάτων στο έμβρυο εάν αυτό μολυνθεί είναι περίπου 9% (από 5 έως 15%).

 

Πως μπορώ να μάθω εάν έχω μολυνθεί από τοξόπλασμα

Τις περισσότερες φορές η λοίμωξη από τοξόπλασμα δεν δίνει εμφανή συμπτώματα. Υπάρχουν όμως εξετάσεις αίματος που μπορεί να δείξουν εάν και περίπου πότε, έχετε έρθει σε επαφή με το τοξόπλασμα. Ελέγχεται η παρουσία αντισωμάτων στο αίμα έναντι του παρασίτου. Γενικά ισχύουν τα εξής:

• Παρουσία IgG αντισωμάτων, υποδηλώνουν παλαιότερη λοίμωξη και ανοσία.
• Παρουσία IgM αντισωμάτων, υποδηλώνουν συνήθως πρόσφατη, οξεία λοίμωξη.

Σχετικά με τον έλεγχο των αντισωμάτων έναντι του τοξοπλάσματος στην διάρκεια της εγκυμοσύνης πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα παρακάτω:

• Η παρουσία θετικών IgM αντισωμάτων στην αρχή της εγκυμοσύνης δεν σημαίνει απαραίτητα πρόσφατη λοίμωξη. Tα IgM αντισώματα μπορεί να παραμένουν θετικά για περισσότερο από ένα έτος μετά την οξεία λοίμωξη.
• Εφόσον μία έγκυος βρεθεί θετική για IgM αντισώματα στην αρχή της εγκυμοσύνης γίνεται έλεγχος για τη συγγένεια (avidity) του IgG αντισώματος. Ο έλεγχος αυτός βοηθά να προσδιορίσουμε περίπου τον χρόνο που έγινε η μόλυνση από τοξόπλασμα.
• Εάν η συγγένεια (avidity) του IgG aντισώματος είναι υψηλή υποδεικνύει ότι η μόλυνση έγινε τουλάχιστον 12-16 εβδομάδες πριν, ανάλογα με τη μέθοδο  που χρησιμοποιείται. Επομένως, σε μία έγκυο στο πρώτο τρίμηνο, η εύρεση υψηλής avidity δείχνει ότι το έμβρυο ουσιαστικά δεν διατρέχει κίνδυνο συγγενούς τοξοπλάσμωσης, ανεξάρτητα από τα επίπεδα του IgM.
• Εάν υπάρχει χαμηλή avidity ή αμφίβολα αποτελέσματα για την avidity δεν μπορούμε με ασφάλεια να εντοπίσουμε τον ακριβή χρόνο μόλυνσης από το τοξόπλασμα. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί να παραμένει για μήνες ή και χρόνο μετά από μία οξεία λοίμωξη, άρα από μόνα τους δεν μπορούν να αποδείξουν πρόσφατη λοίμωξη.
• Αν τα IgM βγουν θετικά στην διάρκεια της εγκυμοσύνης ή το αποτέλεσμά τους είναι αμφίβολο, η επανάληψη και επιβεβαίωση τους μπορεί να γίνει σε εργαστήριο αναφοράς (π.χ. Ινστιτούτο Παστέρ). Εμφάνιση για πρώτη θετικών IgM αντισωμάτων στην διάρκεια της εγκυμοσύνης (ορομετατροπή) σημαίνει νέα λοίμωξη από τοξόπλασμα. Τα IgG αντισώματα εμφανίζονται λίγο αργότερα.

 

Πως μπορώ να μάθω εάν η μόλυνση έχει μεταδοθεί στο έμβρυο

Μπορούμε να μάθουμε εάν η λοίμωξη έχει μεταδοθεί στο έμβρυο ελέγχοντας για την παρουσία για DNA του τοξοπλάσματος στο αμνιακό υγρό. Αν το έμβρυο έχει μολυνθεί, απεκκρίνει το παράσιτο στα ούρα του (η μεγαλύτερη ποσότητα του αμνιακού υγρού μετά τον 4ο μήνα κύησης προέρχεται από τα ούρα του εμβρύου). Η λήψη του αμνιακού υγρού γίνεται με αμνιοπαρακέντηση.

Πρέπει όμως να έχετε υπόψη σας τα εξής:

• Ανίχνευση του τοξοπλάσματος στο αμνιακό υγρό γίνεται μετά τις 18-20 εβδομαδες κύησης.
• Επίσης πρέπει να έχουν περάσει τουλάχιστον 6 εβδομάδες από την λοίμωξη για να απεκκριθεί το τοξόπλασμα από τα ούρα του εμβρύου.
• Η ευαισθησία της αμνιοπαρακέντησης στην εντόπιση του τοξοπλάσματος διαφοροποιείται ανάλογα με το πότε έγινε η λοίμωξη, και σε καμία περίπτωση δεν είναι μεγαλύτερη από 90%.

 

Ποια είναι τα υπερηχογραφικά ευρήματα εάν το έμβρυο έχει μολυνθεί από τοξόπλασμα

Συχνά δεν υπάρχουν υπερηχογραφικά ευρήματα σε περίπτωση μόλυνσης του εμβρύου από τοξόπλασμα. Εάν όμως υπάρχουν ευρήματα, συχνότερα είναι:

• Υδροκεφαλία (αυξημένη ποσότητα υγρού στον εγκέφαλο του εμβρύου).
• Αποτιτανώσεις στον εγκέφαλο ή το συκώτι (παρουσία ασβεστώσεων σε περιοχές του εγκεφάλου και μέσα στο συκώτι του εμβρύου).
• Ασκίτης (παρουσία υγρού γύρω από το σώμα του εμβρύου)

Οι συνέπειες της τξοπλάσμωσης στο έμβρυο αφορούν συχνά την όρασή του και την νευρολογική ανάπτυξή του γενικότερα. Αυτές οι επιπτώσεις δεν είναι δυνατό να απεικονιστούν στον υπερηχογραφικό έλεγχο.

 

Πως μπορώ να αποφύγω την τοξοπλάσμωση στην εγκυμοσύνη

Wash cutting boards, dishes, counters, utensils, and hands with soapy water after contact with raw meat, poultry, seafood, or unwashed fruits or vegetables.

Μπορείτε να αποφύγετε μόλυνση από τοξόπλασμα στην εγκυμοσύνη με απλά μέτρα:

• Μην τρώτε κρέας αν δεν είναι καλά ψημένο ή αν είναι ωμό.
• Αποφύγετε τα ωμά αλλαντικά.
• Μην τρώτε ωμά μύδια, στρείδια και χτένια.
• Μην πίνετε γάλα που δεν είναι παστεριωμένο. Μην τρώτε επίσης προϊόντα (π.χ. τυρί) που παρασκευάζεται από μη παστεριωμένο γάλα.
• Πλύνετε και καθαρίστε καλά φρούτα και λαχανικά πριν τα καταναλώσετε.
• Όταν διαχειρίζεστε ωμό κρέας, πουλερικά, θαλασσινά και άπλυτα φρούτα και λαχανικά πλύνετε καλά τα υλικά που χρησιμοποιείτε και τα χέρια σας με σαπούνι.
• Χρησιμοποιείστε ειδικά γάντια όταν ασχολείστε με την κηπουρική.
• Πλύνετε καλά τα χέρια σας αμέσως μετά όταν αγγίζετε ζώα, και ιδιαίτερα γάτες.
• Αποφύγετε να καθαρίζετε δοχεία άμμου που αφοδεύουν γάτες ή άλλα ζώα. Αν είναι απαραίτητο να γίνει, φορέστε γάντια.
• Αν κολυμπάτε σε λίμνες ή ποτάμια αποφύγετε να καταπίνετε νερό.
• Αν ταξιδεύετε στο εξωτερικό μην πίνετε νερό βρύσης.

 

Στο ιατρείο μας

Κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη. Χρειάζεται προσεκτική εκτίμηση του ιστορικού, σωστή ερμηνεία των αιματολογικών αποτελεσματων και επιμέλεια στον υπερηχογραφικό έλεγχο..

• Όποτε είναι δυνατόν ελέγχουμε πριν την εγκυμοσύνη για τυχόν παρουσία IgG αντισωμάτων έναντι του τοξοπλάσματος στο αίμα της μέλλουσας μητέρας. Εάν είναι θετικά σημαίνει ότι υπάρχει ανοσία και ο κίνδυνος τοξοπλάσμωσης σε ενδεχόμενη νέα εγκυμοσύνη είναι σημαντικά μικρότερος, όχι όμως μηδενικός. Υπάρχει μία μικρή πιθανότητα επαναλοίμωξης ακόμη και εάν υπάρχουν αντισώματα έναντι του παρασίτου.
• Στην αρχή κάθε εγκυμοσύνης ελέγχουμε για την παρουσία IgG και IgM αντισωμάτων και εκτιμούμε την πιθανότητα ανοσίας ή πρόσφατης λοίμωξης από τοξόπλασμα.
• Εάν υπάρχει ανοσία (IgG θετικά) δεν ελέγχουμε ξανά για την παρουσία IgM αντισωμάτων (ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες αρμοδίων ιατρικών εταιρειών), εκτός εάν υπάρχει υψηλή υποψίας εκ νέου λοίμωξης (ιστορικό κατανάλωσης μολυσμένων τροφίμων ή ύποπτα συμπτώματα).
• Εάν δεν υπάρχει ανοσία (IgG αρνητικά) δίνουμε τις κατάλληλες οδηγίες αποφυγής της τοξοπλάσμωσης που αναφέρονται παραπάνω και ελέγχουμε για τυχόν εμφάνιση IgM αντισωμάτων κάθε μήνα.

Εάν υπάρχει υποψία μόλυνσης από τοξόπλασμα στην διάρκεια της εγκυμοσύνης:

• Επιβεβαιώνουμε τα αιματολογικά αποτελέσματα στο Ινστιτούτο Παστέρ που είναι εργαστήριο αναφοράς.
• Ξεκινάμε άμεσα αγωγή με Rovamycine ώστε να ελαττωθεί η πιθανότητα μετάδοσης του παρασίτου στο έμβρυο.

• Κάνουμε συχνό υπερηχογραφικό έλεγχο στο έμβρυο με σκοπό να εντοπίσουμε ευρήματα που να υποδηλώνουν τυχόν συνέπειες της λοίμωξης του από τοξόπλασμα.
• Στον κατάλληλο χρόνο διενεργούμε αμνιοπαρακέντηση με σκοπό να επιβεβαιώσουμε εάν η λοίμωξη έχει μεταδοθεί στο έμβρυο.