Κύστες ωοθηκών

Η κύστη ωοθήκης είναι ένας μικρός σάκος γεμάτος με υγρό, ή και άλλο υλικό ορισμένες φορές, που σχηματίζεται μέσα ή επάνω στην επιφάνεια μίας ωοθήκης. Μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία της γυναίκας, ακόμη και μετά την εμμηνόπαυση.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι κύστεις των ωοθηκών δεν αποτελούν πρόβλημα δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και δεν εμφανίζουν επιπλοκές.
Στην πλειοψηφία τους είναι καλοήθης και υποχωρούν από μόνες τους, χωρίς καμία θεραπεία, μετά από 1-3 μήνες.
Εάν χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεσή τους η λαπαροσκόπηση είναι η πρώτη επιλογή.

Οι κύστεις των ωοθηκών χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες

Λειτουργικές κύστεις ωοθηκών. Οι πιο συνηθισμένες κύστεις των ωοθηκών είναι οι λειτουργικές κύστεις. Ο σχηματισμός τους έχει σχέση με την λειτουργία των ωοθηκών και την περίοδο. Συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα και είναι ακίνδυνες. Συχνά υποχωρούν μόνες τους μέσα σε έξι με οκτώ εβδομάδες.
Μη λειτουργικές κύστεις ωοθηκών. Πρόκειται για κύστεις που δεν σχετίζονται με τη λειτουργία της ωοθήκης και η εμφάνισή τους δεν επηρεάζεται από την περίοδο. Δεν υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου, ούτε με φαρμακευτική αγωγή και συχνά εκτός από υγρό, ανάλογα με τη μορφή τους, περιέχουν και άλλο υλικό (ιστούς).

Πως δημιουργούνται οι λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών;

Φυσιολογικά οι ωοθήκες περιέχουν ωοθυλάκια. Πρόκειται για πάρα πολύ μικρές κύστεις, μεγέθους κάτω των 10 χιλιοστών, οι οποίες περιέχουν ωάρια. Στην διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής μιας γυναίκας, κάθε μήνα ένα ωοθυλάκιο παράγει ορμόνες και αυξάνει σταδιακά σε μέγεθος μέχρι να φτάσει 18-25 χιλιοστά. Τότε σπάζει απελευθερώνοντας το ωάριο που περιέχει σε μια διαδικασία που ονομάζεται ωορρηξία.

Εάν ένα ωοθυλάκιο δεν σπάσει κανονικά τότε δημιουργείται μια λειτουργική κύστη ωοθήκης. Υπάρχουν δύο ειδών λειτουργικές κύστεις:

Κύστη ωοθυλακίου. Δημιουργείται αν το ωοθυλάκιο δε σπάσει κανονικά ώστε να απελευθερώσει το ωάριο και συνεχίζει να μεγαλώνει, συνήθως σε μέγεθος μεγαλύτερο από 25 χιλιοστά διάμετρο.

Κύστη ωχρού σωματίου. Όταν το ωοθυλάκιο σπάσει και ελευθερώσει το ωάριο αλλάζει μορφή και αρχίζει να παράγει ορμόνες με σκοπό την υποστήριξη μιας ενδεχόμενης εγκυμοσύνης. Ονομάζεται τότε ωχρό σωμάτιο. Μερικές φορές μπορεί να μαζευτεί υγρό μέσα σε αυτό και να δημιουργηθεί έτσι μια κύστη ωχρού σωματίου. Εάν μαζευτεί αίμα μέσα στο ωχρό σωμάτιο τότε ονομάζεται αιμορραγική κύστη ωχρού σωματίου.

Ποιες είναι οι πιο συχνές μη λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών;

Υπάρχουν διαφόρων τύπων μη λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών. Κατατάσσονται ανάλογα με το είδος του ιστού που περιέχουν. Οι πιο συνηθισμένες είναι:

Δερμοειδείς κύστεις. Η δερμοειδείς κύστεις (ή τερατώματα) περιέχουν διάφορα είδη ιστών που υπάρχουν στο σώμα όπως δέρμα, τρίχες και δόντια! Προέρχονται από αρχέγονα εμβρυικά κύτταρα και πολύ σπάνια είναι κακοήθεις. Αυτές οι κύστεις μπορεί να είναι παρούσες από τη γέννηση, αλλά μπορούν να αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια των αναπαραγωγικών ετών μιας γυναίκας.
Κυσταδενώματα. Αυτές σχηματίζονται στην εξωτερική επιφάνεια των ωοθηκών και μπορεί να φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος. Μπορεί να περιέχουν υγρό ή βλέννα και συνήθως είναι καλοήθεις.
Ενδομητριώματα. Εμφανίζονται όταν υπάρχει μια κατάσταση που ονομάζεται ενδομητρίωση, και αφορά την ανάπτυξη κυττάρων του ενδομητρίου εκτός της μήτρας. Το περιεχόμενο τους είναι αίμα που παράγεται κατά τη διάρκεια της περιόδου δεν έχει οδό διαφυγής και συσσωρεύεται τοπικά σχηματίζοντας κύστη.

Κύστεις στις ωοθήκες μπορεί να εμφανιστούν επίσης:

Σε περίπτωση που υπάρχουν ορμονικές διαταραχές.
Όταν γίνεται λήψη φαρμάκων για υπογονιμότητα όπως η κιτρική κλομιφαίνη.
Σε περίπτωση εγκυμοσύνης μπορεί να σχηματιστεί κύστη ωχρού σωματίου η οποία να παραμείνει μέχρι και το τέλος της εγκυμοσύνης, μερικές φορές.
Όταν υπάρχει σοβαρή σαλπιγγίτιδα η φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει το σχηματισμό κύστης με πύον στις ωοθήκες (σαλπιγγοωοθηκικό απόστημα).
Αν στο παρελθόν έχετε εμφανίσει κύστη στην ωοθήκη έχετε μεγαλύτερες πιθανότητες να ξαναεμφανιστεί πάλι στο μέλλον.

Τι συμπτώματα προκαλούν οι κύστεις των ωοθηκών;

Τις περισσότερες φορές οι κύστεις των ωοθηκών δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα και υποχωρούν σύντομα αυτόματα χωρίς θεραπεία. Πολλές φορές εντοπίζονται τυχαία κατά τη διάρκεια της υπερηχογραφικής εξέτασης στον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο.

Ορισμένες φορές όμως, ιδιαίτερα αν είναι μεγάλου μεγέθους, μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όπως:

Πόνο χαμηλά στην κοιλιά, ο οποίος μερικές φορές μπορεί να είναι έντονος και να επιδεινώνεται με τις κινήσεις. Συχνά είναι πιο έντονος στην πλευρά του σώματος που βρίσκεται η κύστη.
Πόνο κατά την διάρκεια της επαφής.
Αίσθημα βάρους και δυσφορία στην κοιλιά.
Αίσθημα πρηξίματος.
Διαταραχές στην περίοδο. Συνήθως πρόκειται για λειτουργικές κύστεις που παράγουν ορμόνες.
Συχνοουρία εάν είναι μεγάλες και πιέζουν την ουροδόχο κύστη.
Διαταραχές στην λειτουργία του εντέρου.

Πρέπει να επισκεφτείτε άμεσα τον γιατρό σας εάν γνωρίζετε ότι έχετε κύστη ωοθήκης και ξαφνικά εμφανίσετε:

σοβαρό πόνο χαμηλά στην κοιλιά ή στην περιοχή της λεκάνης
πόνο με πυρετό και εμέτους.

Μπορεί να προκαλέσουν επιπλοκές οι κύστεις των ωοθηκών;

Μερικές φορές μια κύστη μπορεί να αυξηθεί πολύ σε μέγεθος και να προκαλέσει επιπλοκές. Οι πιο συνηθισμένες επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν είναι:

Συστροφή κύστης ωοθήκης. Μία μεγάλου μεγέθους κύστη μπορεί να προκαλέσει αύξηση του όγκου και μετακίνηση της ωοθήκης συνολικά. Ορισμένες φορές κατά την μετακίνηση μπορεί να συμβεί συστροφή της ωοθήκης γύρω από τα αγγεία και τους συνδέσμους που την συγκρατούν. Η συστροφή εμφανίζεται με ιδιαίτερα έντονο κοιλιακό πόνο, ναυτία και έμετο. Αν η συστροφή συνεχιστεί μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την διακοπή της ροής του αίματος προς την ωοθήκη με ενδεχόμενο κίνδυνο να νεκρωθεί.
Ρήξη κύστης ωοθήκης. Η ρήξη κύστης της ωοθήκης μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο και, μερικές φορές, εσωτερική αιμορραγία. Όσο μεγαλύτερη είναι η κύστη τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος ρήξης. Επίσης έντονες δραστηριότητες που αφορούν την λεκάνη, όπως είναι η σεξουαλική επαφή, αυξάνουν αυτόν τον κίνδυνο.
Κακοήθεια. Η πιθανότητα κακοήθειας σε περίπτωση κύστης ωοθήκης είναι πολύ μικρή. Αν στον υπερηχογραφικό έλεγχο υπάρχει τέτοια υποψία περεταίρω εξετάσεις αίματος και ίσως μαγνητική τομογραφία να χρειαστεί να γίνουν. Η πιθανότητα κακοήθειας είναι μεγαλύτερη για κύστεις που εμφανίζονται πρώτη φορά μετά την εμμηνόπαυση

Υπάρχει πρόληψη για τις κύστεις στις ωοθήκες;

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αποτελεσματική πρόληψη για να προλάβουμε το σχηματισμό κύστεων στις ωοθήκες.

Αν κάνετε τακτικό γυναικολογικό έλεγχο κάθε χρόνο είναι πιθανότερο να εντοπίσετε οποιαδήποτε αλλαγή στις ωοθήκες σας, νωρίς πριν εμφανιστούν συμπτώματα και επιπλοκές.
Αν εμφανίσετε διαταραχές στην περίοδό σας, ιδιαίτερα αν επιμένουν περισσότερο από ένα μήνα, και συνοδεύονται από πόνο στην κοιλιά δείτε τον ιατρό σας.
Αν εμφανίζετε τακτικά και επαναλαμβανόμενα λειτουργικές κύστεις ωοθηκών η χορήγηση αντισυλληπτικών μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση καθώς αναστέλλει την παραγωγή ωοθυλακίων.

Πως γίνεται η διάγνωση σε κύστεις ωοθηκών;

Κύστεις ωοθηκών μπορεί να εντοπίσουμε:

τυχαία στον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο ρουτίνας ή
αναζητώντας την αιτία συμπτωμάτων όπως ο πόνος στην κοιλιά ή οι διαταραχές στην περίοδο.

Οι εξετάσεις που γίνονται είναι:

Υπερηχογράφημα γεννητικών οργάνων. Συνήθως η εξέταση γίνεται από τον κόλπο αλλά μπορεί να γίνει και από την κοιλία. Στο υπερηχογράφημα χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα για να απεικονιστούν τα εσωτερικά όργανα Ο αντανακλάσεις που δημιουργούνται από τα ηχητικά κύματα δείχνουν το σχήμα, το μέγεθος και τη θέση της κύστης. Επίσης φαίνεται εάν η κύστη είναι συμπαγής ή γεμάτη με υγρό.
Εξετάσεις αίματος. Αφορούν συνήθως μία ουσία που ονομάζεται CA 125. Αυξημένη τιμή της, μαζί με ορισμένα ευρήματα από το υπερηχογράφημα και την κλινική εξέταση, μπορεί να προκαλέσει υποψία για καρκίνο των ωοθηκών. Επιπλέον ειδικές εξετάσεις αίματος μπορεί να χρειαστεί να γίνουν σε αυτήν την περίπτωση.
Μαγνητική τομογραφία. Χρησιμοποιείται σπάνια σε περιπτώσεις που είναι δύσκολο να τεθεί διάγνωση με τον υπέρηχο.

Πως αντιμετωπίζονται οι κύστεις των ωοθηκών;

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από:

τον τύπο και το μέγεθος της κύστης
τα συμπτώματα που την συνοδεύουν και
την ηλικία σας.

Οι επιλογές που υπάρχουν είναι:

Προσεκτική παρακολούθηση (watchful waiting). Συχνά το μόνο που χρειάζεται είναι η παρακολούθηση μιας κύστης με επαναλαμβανόμενα υπερηχογραφήματα για να διαπιστωθεί αν η κύστη σταδιακά αλλάζει σε μέγεθος ή εμφάνιση. Πολλές κύστεις εξαφανίζονται από μόνες τους μετά από μία ή δύο περιόδους.
Αντισυλληπτικά χάπια. Τα χάπια αυτά βοηθούν ώστε να μην εμφανίζονται καινούριες (λειτουργικές) κύστεις των ωοθηκών αναστέλλοντας την λειτουργία των ωοθηκών και την παραγωγή ωοθυλακίων. Όμως δεν μπορούν να βοηθήσουν στην απορρόφηση μιας κύστης που ήδη υπάρχει.
Χειρουργική επέμβαση. Συστήνεται όταν η κύστη είναι πολύ μεγάλη, σταδιακά αυξάνεται σε μέγεθος, προκαλεί συμπτώματα ή υπάρχει υποψία κακοήθειας. Ανάλογα με τις συνθήκες η επέμβαση μπορεί να γίνει με λαπαροσκόπηση ή να χρειαστεί ανοιχτή επέμβαση (λαπαροτομία).

Στο ιατρείο μας

Για την διάγνωση των κύστεων των ωοθηκών:

Χρησιμοποιούμε συσκευή υπερήχων υψηλής ευκρίνειας (Voluson E10 και Voluson E8 της General Electric) με τρισδιάστατη απεικόνιση και τεχνολογία Doppler για τον έλεγχο της ροής του αίματος.
Είμαστε πιστοποιημένοι και χρησιμοποιούμε τα κριτήρια της IOTA για την εκτίμηση των κύστεων και όγκων των ωοθηκών.

Για την αντιμετώπιση των κύστεων των ωοθηκών:

Αν πρόκειται για κύστη που είναι μικρή, απλή, περιέχει μόνο υγρό και δεν προκαλεί συμπτώματα τότε προτείνουμε παρακολούθηση μετά από 1-3 μήνες. Τέτοιες κύστεις είναι συνήθως λειτουργικές και μέσα σε αυτό το διάστημα συχνά υποχωρούν. Εάν παρουσιαστούν συμπτώματα (π.χ. πόνος) συστήνουμε άμεση επανεξέταση.
Συστήνουμε εξετάσεις αίματος όπως το CA-125 σε περίπτωση κύστεων που επιμένουν ή εάν πρόκειται για κύστεις με πολύπλοκη μορφή.
Προτείνουμε αγωγή με αντισυλληπτικά χάπια όταν υπάρχει ιστορικό εμφάνισης λειτουργικών κύστεων συνεχώς ιδιαίτερα εάν συνοδεύονται από συμπτώματα όπως διαταραχές της περιόδου.
Όποτε χρειάζεται χειρουργική επέμβαση η λαπαροσκόπηση είναι η πρώτη μας επιλογή. Όταν είναι εφικτό αφαιρείται μόνο η κύστη (κυστεκτομή) ειδάλως μπορείνα να χρειαστεί να αφαιρεθεί ολόκληρη η ωοθήκη (ωοθηκεκτομή).
Ανοικτή επέμβαση (λαπαροτομία) εφαρμόζουμε όταν η κύστη είναι πολύ μεγάλη και δεν είναι εφικτή η αφαίρεση της με λαπαροσκόπιο ή εάν υπαρχει υποψία κακοήθειας.

Περισσότερες πληροφορίες